TARIM GİRDİ MALİYETLERİ SON DÖRT YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE

Tarım-GFE’nin Eylül ayında aylık yüzde 1.77 ilan edildiğini belirten Çandır, “Bu rakam, endeksin ölçülmeye başladığı 2015 yılından itibaren Eylül ayları ortalamasına (1.81) yaklaştı. Uzun bir aradan sonra ilk defa ortalamaya yaklaşan bir Eylül ayı ilan edilmiştir” dedi. Tarım-GFE’nin Eylül ayında yıllık yüzde 31.83 ilan edildiğini kaydeden Çandır, “Bu yıllık rakam, son 9 yılın Eylül ayları ortalamasına (34.51) oldukça yaklaşmaktadır. Tarım-GFE Eylül ayları itibariyle aylıkta ve yıllıkta 2020 yılından bu yana en düşük veri olmuştur” değerlendirmesinde bulundu.

TOHUMDA AYLIK MALİYET ARTTI

Ali Çandır, Eylül ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine bakıldığında tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylıkta yüzde 1.58 ve yıllıkta ise yüzde 29.71’lik artış olduğunu belirtti. Çandır, tohumda aylık yüzde 6.10, enerjide yüzde -1.84, gübrede yüzde 2.14, ilaçta yüzde 0.94, veteriner hizmetlerinde yüzde 2.70, yemde yüzde 2.22 ve diğer kalemlerde ise yüzde 1.96’lık değişimlere dikkat çekerken, yıllıkta ise tohumda yüzde 58.03, enerjide yüzde 19.80, gübrede yüzde 8.64, ilaçta yüzde 22.89, veteriner hizmetlerinde yüzde 74.12, yemde yüzde 28.10 ve diğer kalemlerde ise yüzde 66.23’lük artış olduğunu kaydetti.

Çandır, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 2.87, yıllık yüzde 45.28’lik artış ilan edildiğini belirtti. Çandır, şu değerlendirmede bulundu:

“Eylül ayında Tarım-GFE alt kalemlerindeki değişimler, yılbaşından bu yana derece derece düşüş eğilimi gösterirken, Eylül ayında bu düşüş hız kazanmıştır. Bu düşüşte en ciddi olan, enerji kalemindeki aylık yüzde -1.84’lük düşüş olmuştur. Yıllıkta ise uzun bir aradan sonra ilk defa tek haneye düşen gübre kalemi dikkat çekmiştir. Yıllık yüzde 8.64’lük enflasyonla ilk tek haneli kalem olma özelliği ortaya çıkmıştır. Çoğu kalemde manşet enflasyonun altında rakamlar ilan edilirken, veterinerlik kaleminin yüzde 74.12’lik ve diğer kaleminin yüzde 66.23’lük enflasyonları yüksek seyredişleri ile dikkat çekmiştir.”

ÜRETİCİNİN TEK MALİYETİ GİRDİ KALEMLERİ DEĞİL

TÜİK’in açıkladığı Eylül ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE’nin aylık yüzde 2.00 ile 10 yıllık Eylül ortalamasının (1.72) üzerinde ilan edildiğini kaydeden Çandır, yıllıkta yüzde 31.09 ile 10 yıllık ortalamanın (25.07) üzerinde açıklandığına dikkat çekti. Çandır, “Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim, genel olarak üretici aleyhine seyretmiştir.

Ancak Mayıs, haziran ve Eylül aylarında bu aleyhte eğilim yerini üretici lehine çevirmiştir. Yıllık girdi maliyetleri artışı ise nispi olarak üretici fiyatları artışının yüzde 30 altında seyretmiştir. Üretici, Eylül ayında aylıkta lehte bir durum yaşarken yıllıkta ciddi zarar etmeye devam etmiştir. Esasen hem aylıkta hem de yıllıkta üretici fiyatlarının nispi olarak tarımsal girdi fiyatlarından ciddi bir yükseklikte seyretmesi sürdürülebilirlik bakımından önem taşımaktadır. Çünkü üreticinin tek maliyet grubu girdi kalemleri değil en az onun kadar da diğer maliyetleri söz konusudur” değerlendirmesinde bulundu.

Yurtiçi ve yurtdışı üretici enflasyonlarının tarım sektörünü dolaylı olarak etkilediğini vurgulayan Ali Çandır, yurtdışı üretici enflasyonu YD-ÜFE’nin Eylül’de aylık yüzde 2.25 ve yıllıkta yüzde 32.35 arttığını, yurtiçi üretici enflasyonu Yİ-FE’nin de aylık yüzde 1.37, yıllık yüzde 33.09 ilan edildiğini kaydetti. Çandır, üretici düzeyindeki gıda kaleminin aylık yüzde 1.76, yıllık ise yüzde 43.96 arttığını belirtirken, “Bu durum, Eylül ayında tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun, tarımdan daha yüksek seyrettiğini göstermektedir” dedi.    

Eylül ayında üretici kesimdeki bu enflasyonlara karşılık tüketici enflasyonu TÜFE’nin aylık yüzde 2.97, yıllık yüzde 49.38 arttığını kaydeden Ali Çandır, “Son 10 yıllık Eylül ayı ortalamalarının aylıkta yüzde 1.43 ve yıllıkta ise yüzde 16.84 olduğu hatırlanırsa manşet enflasyonların hala ne kadar yüksek seyrettiği daha iyi anlaşılır” dedi.

Çandır, tüketici taraftaki gıda enflasyonunun Eylül ayında aylık yüzde 2.48, yıllık yüzde 43.72 ilan edildiğini belirtirken, “İşlenmemiş gıda enflasyonu Eylül’de aylık yüzde 3.54 ve yıllık yüzde 43.34 düzeyinde ilan edilmişti. Yaş meyve sebze enflasyonu ise aylık yüzde 3.17 ve yıllık 32.79 artış olarak ilan edilmişti. Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticilerin maruz kaldığı enflasyonun üzerinde bir tüketici enflasyonu olduğunu göstermeye devam etmektedir” değerlendirmesinde bulundu.