KAZAKİSTAN'DAKİ YENİ REFORMLAR

Reformun kilit alanlarından biri, demokratik kurumları güçlendiren ve vatandaşların yönetime katılımını artıran siyasi sistemin modernleştirilmesi olmuştur. Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev, siyasi ortamı liberalleştirmeyi ve sivil hak ve özgürlükleri genişletmeyi amaçlayan bir dizi reform başlatmıştır. Bu reformlar arasında, yeni siyasi örgütlerin kurulmasına olanak tanıyan ve ülkenin siyasi hayatına katılımı artıran siyasi partilerin kayıt prosedürünün basitleştirilmesi de yer almaktadır. Özellikle, siyasi partiler için kayıt barajının 20.000'den 5.000 kişiye indirilmesi, parti kayıt sürecini büyük ölçüde kolaylaştırmış ve toplumun farklı kesimlerinin çıkarlarını temsil eden yeni siyasi güçlerin ortaya çıkmasını desteklemiştir. Ayrıca, siyasi partilerin Meclis'e girme barajının yüzde 7'den yüzde 5'e düşürülmesi, partilerin parlamento faaliyetlerine daha fazla erişimini sağlamış ve siyasi rekabeti güçlendirmiştir.

Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kapsayıcılık, siyasi reformların önemli odak noktalarından biri olmuştur. Parti listelerinde ve milletvekili dağılımında kadınlar, gençler ve engelliler için yüzde 30 kota getirilmesi, daha kapsayıcı bir topluma doğru atılmış önemli bir adımdır. Bu tedbirler, sadece bu grupların hükümetteki temsilini iyileştirmekle kalmamış, aynı zamanda ülkenin siyasi yaşamındaki rollerinin güçlenmesine de katkıda bulunmuştur.

2022'de gerçekleştirilen anayasal reformlar, gücün adem-i merkezileştirilmesi yönünde önemli bir adım olmuştur. Kazakistan, süper-başkanlık hükümet biçiminden, daha güçlü ve bağımsız bir parlamentoya sahip bir başkanlık cumhuriyetine geçmiştir. Bu değişiklikler, ülkenin yönetişim yapısını etkileyerek yerel makamlara daha fazla yetki vermiş ve karar alma süreçlerinde daha fazla özerklik sağlamıştır. İl ve ilçe seviyesindeki şehirlerin belediye başkanalrın seçimle göreve gelmesi, yerel özyönetimi güçlendirmiş ve vatandaşların yerel yönetime daha doğrudan katılımını sağlamıştır. İki yıl içinde, 1.700 kırsal başkanı doğrudan seçmenler tarafından seçilerek Kazakistan'da demokratikleşme düzeyinin arttığını ve sivil toplumun rolünün güçlendiğini göstermiştir.

Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev'in önemli girişimlerinden biri de kendi yetkilerini sınırlandırmaktı. 2022 yılında, cumhurbaşkanının yeniden seçilme hakkı olmaksızın yedi yıllık tek bir dönem için seçilmesini öngören anayasa değişiklikleri kabul edildi. Bu önlem, gücün tek bir kişinin elinde toplanmasını önlemeyi ve devlet başkanını topluma karşı daha hesap verebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, şehir ve ilçe belediye başkanları yalnızca meclisin rızasıyla atanmasını içeren düzenlemeler, başkanın yerel yetkililer üzerindeki yetkilerini sınırlandırarak, yerel makamların rolünü güçlendirmekte ve kararlarına daha fazla demokratik meşruiyet kazandırmaktadır.

İlk dört reform paketinin geliştirilmesinde önemli bir rol oynayan Ulusal Kamu Güveni Konseyi, 2022 yılında Ulusal Kurultay olarak yeniden düzenlenmiştir. Bu danışma organı, Kazakistan'ın gelecekteki kalkınmasının ideolojik ve kültürel parametrelerini belirleyen yönetişim ve karar alma süreçlerine halkın katılımını teşvik etmek amacıyla oluşturulmuştur. Ulusal Kurultay, ülkenin tüm bölgelerinden, farklı faaliyet alanlarından ve kuşaklardan temsilcileri bir araya getirerek, toplumun tüm kesimlerinin çıkarlarını dikkate alan daha dengeli kararlar alınmasını sağlamaktadır. 2023 yılında, gençlerin desteklenmesi, kırsal kesimdeki okulların yenilenmesi ve çocuk ile gençlik örgütlerinin çalışmalarının iyileştirilmesi konularında önemli kararlar almıştır.

Kazakistan'daki siyasi reformların önceliklerinden biri, insan hakları mekanizmalarını güçlendirmek ve hukukun üstünlüğünü sağlamaktır. Cumhurbaşkanı Tokayev, 2023 yılında, özellikle hassas gruplar dahil olmak üzere tüm vatandaşların yaşam koşullarını iyileştirmeyi amaçlayan bir dizi girişimi içeren insan haklarının korunmasını teşvik etmeye yönelik bir Eylem Planı imzalamıştır. Anayasal statüye sahip Ombudsman kurumunun kurulması, vatandaşların haklarının korunması yolunda önemli bir adım olmuştur. Mevzuatın ve kanunların uygulanmasının iyileştirilmesine yönelik önerilerde bulunma ve Cumhurbaşkanı ile Hükümete başvurma yetkisine sahip olan Ombudsman, halkın iktidar kurumlarına olan güvenini güçlendirmekte ve insan haklarına riayetin daha etkili bir şekilde izlenmesi için gerekli koşulları yaratmaktadır.

İnsan hakları reformlarının bir parçası olarak çocuk haklarının korunmasına ve şiddetle mücadeleye büyük önem verilmiştir. Kabul edilen kanunlar, bu tür suçlar için daha ağır cezalar öngörmekte ve şiddet mağdurları için koruma olanaklarını artırmaktadır. Aile içi şiddet mağdurları için kriz merkezleri ve destek hizmetleri ağının kurulması, insan hakları reformlarının önemli bir yönüdür. Kazakistan ayrıca çocuk ve engelli haklarına ilişkin uluslararası protokolleri onaylayarak, ülkenin bu alandaki uluslararası en iyi uygulamaları hayata geçirmesini sağlamıştır. Çocuk hakları ve sosyal açıdan hassas grupların hakları için ombudsmanların kurulması da, bu grupların haklarının daha iyi korunmasına katkıda bulunmaktadır.

Reformların bir parçası olarak yeniden kurulan Anayasa Mahkemesi, vatandaşların hak ve özgürlüklerinin korunmasında en önemli mekanizma haline gelmiştir. Kazak vatandaşlarının haklarını savunmak için doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne başvurma hakkına sahip olmaları, hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi yönünde atılmış önemli bir adımdır. Anayasa Mahkemesi'nin kararları nihai güce sahiptir ve Cumhurbaşkanı dahi bu kararları değiştiremez. Bu durum, ülkede daha adil ve bağımsız bir adalet sistemi için gerekli koşulları yaratmaktadır. 2023 yılında Anayasa Mahkemesi 39 normatif kanun kabul etmiş ve 750'den fazla vatandaşa danışmanlık hizmeti vermiştir; bu, hakların korunması için bu mekanizmanın kullanılmasına yönelik artan kamu ilgisini göstermektedir.

Kazakistan'ın ekonomik dönüşümü, ekonomiyi çeşitlendirmeyi ve sürdürülebilir büyüme için gerekli koşulları yaratmayı amaçlamaktadır. Cumhurbaşkanı Tokayev, adalet, kapsayıcılık ve pragmatizme öncelik veren yeni bir ekonomik modele geçiş planlarını sunmuştur. Ülke ekonomisi güçlü bir büyüme göstermekte ve kişi başına düşen GSYH 2023 yılında önemli ölçüde artacaktır. İmalat sektörünün geliştirilmesi ve ithalata bağımlılığın azaltılması, ekonomik reformun kilit alanları haline gelmiştir. Kazakistan, küçük ve orta ölçekli işletmeleri aktif bir şekilde destekleyerek, gelişmeleri için daha elverişli bir ortam yaratmaktadır. Bürokratik engelleri ortadan kaldırmayı ve vergi mevzuatını basitleştirmeyi amaçlayan reformların uygulanması, ülkedeki iş ortamının iyileştirilmesine katkıda bulunmaktadır.

Tekelleşmenin azaltılması ve yabancı yatırımların çekilmesi stratejisi de ekonomik reformların önemli bir parçasıdır. Kazakistan, altyapı gelişimine ve istihdam yaratılmasına katkıda bulunan doğrudan yabancı yatırımları artırmayı amaçlamaktadır. Ülke, 2022-2023 yıllarında önemli miktarda yatırım çekmiş ve bu durum, uluslararası toplumun Kazakistan'ın ekonomi politikasına duyduğu güvenin altını çizmiştir. Gençleri desteklemek ve istihdamı teşvik etmek amacıyla, yeni iş imkanları yaratmak ve çalışma mevzuatını geliştirmek için çeşitli programlar geliştirilmektedir. Bu sayede, istihdam artırılmakta ve tüm vatandaşlar için çalışma koşulları iyileştirilmektedir.

Kazakistan, çeşitli ülkeler ve uluslararası örgütlerle işbirliğini geliştirerek uluslararası arenadaki konumunu aktif bir şekilde güçlendirmektedir. Ülke, Asya ve Avrupa arasındaki transit trafikte kilit bir rol oynamakta, bu da küresel ekonomideki stratejik önemini vurgulamaktadır. Küresel tedarik zincirinde önemli bir unsur haline gelmekte olan Trans-Hazar Uluslararası Taşımacılık Güzergahı'nın geliştirilmesine özel önem verilmektedir. Kazakistan, küresel lojistikteki rolünü güçlendirmek için yük taşımacılığı hacmini artırmaya devam etmektedir. Ülke ayrıca BM ve AGİT ile işbirliği yaparak insan haklarını korumak ve hukukun üstünlüğünü güçlendirmek amacıyla uluslararası girişimlere aktif olarak katılmaktadır. Bu, Kazakistan'ın insan haklarının korunması alanındaki en iyi uluslararası uygulamaları hayata geçirmesine olanak sağlamakta ve ülkenin küresel hukuk camiasına entegrasyonuna katkıda bulunmaktadır.

Kazakistan'da 2019 yılından bu yana gerçekleştirilen reformlar, adil ve demokratik bir toplum yaratma yolunda önemli bir adım olmuştur. Ülkenin siyasi ve ekonomik modernizasyonu, uzun vadeli kalkınma ve Kazakistan'ın uluslararası sahnedeki konumunun güçlendirilmesi için gerekli koşulları yaratmaktadır. Bu dönüşümler, sadece Kazakistan vatandaşlarının yaşamlarını iyileştirmekle kalmayıp, aynı zamanda devlet yönetiminde gelenek ve yeniliğin başarılı bir kombinasyonunu göstererek diğer ülkeler için de bir örnek teşkil etmektedir.

Stratejik konumu ve uluslararası siyasete aktif katılımıyla Türkiye için Kazakistan'daki başarılı reformlar, çeşitli alanlarda işbirliği ve deneyim alışverişi için yeni fırsatlar sunmaktadır. Kazakistan ve Türkiye, ekonomik, siyasi ve kültürel alanlarda ortaklıklar geliştirerek ikili ilişkilerini derinleştirmekten büyük fayda sağlayabilirler.